Nhà họ Hà ở làng tôi nổi tiếng với nghề làm giò chả, hương vị thơm ngon đến mức khách từ khắp nơi tìm đến đặt hàng. Bí quyết gia truyền, người ta bảo, nằm ở công thức đặc biệt của ông Tấn, trưởng họ Hà, người đã đưa thương hiệu giò chả lên tầm nghệ thuật. Nhưng từ khi ông Tấn qua đời cách đây ba năm, giò chả nhà họ Hà không còn giữ được vị đậm đà như xưa. Khách thưa dần, và anh Luyến, con trai ông Tấn, ngày càng trầm tư. Dân làng xì xào, bảo rằng tổ tiên nhà họ Hà đang giận, vì mộ ông Tấn đã cũ kỹ, không được chăm sóc tử tế.
Anh Luyến, một người đàn ông cẩn trọng, quyết định tổ chức xây lại mộ tổ để “lấy lòng” tổ tiên. Anh mời cả họ và thuê đội thợ giỏi nhất vùng, chọn ngày lành tháng tốt để động thổ. Tôi, Minh, bạn thân của Luyến, cũng đến phụ giúp. Ngày động thổ, cả nhà họ Hà tập trung quanh khu mộ, không khí trang nghiêm. Nhưng điều kỳ lạ là con chó Mực, chú chó già ông Tấn nuôi từ nhỏ, bỗng trở nên bất an. Nó sủa inh ỏi, cào đất liên tục ngay cạnh ngôi mộ, như thể muốn đào bới thứ gì đó. Luyến cố kéo Mực ra, nhưng nó nhất quyết không rời, móng vuốt cào sâu vào đất, làm lộ ra một góc hộp kim loại rỉ sét.
Mọi người xôn xao. Anh Luyến, dù ngạc nhiên, ra lệnh dừng việc động thổ và gọi ngay chính quyền xã đến kiểm tra. Công an và cán bộ văn hóa xã có mặt, cẩn thận đào hộp kim loại lên. Bên trong là một tập giấy tờ cũ kỹ, một số hóa đơn, và một cuốn sổ tay nhỏ, bìa da đã sờn. Khi mở ra, tất cả sững sờ: đó là công thức gốc của giò chả nhà họ Hà, nhưng kèm theo một bí mật động trời.
Hóa ra, 20 năm trước, ông Tấn từng hợp tác với một người bạn thân, ông Khải, để mở rộng việc bán giò chả ra tỉnh. Ông Khải đầu tư tiền, còn ông Tấn cung cấp công thức. Nhưng giữa họ xảy ra mâu thuẫn: ông Khải muốn thêm chất phụ gia rẻ tiền để giảm giá thành, còn ông Tấn kiên quyết giữ nguyên chất lượng truyền thống. Cuộc tranh cãi dẫn đến việc ông Khải rút vốn, và hai người cắt đứt liên lạc. Tuy nhiên, ông Tấn, vốn cẩn thận, lo sợ ông Khải đánh cắp công thức, đã giấu bản gốc trong hộp kim loại và chôn dưới mộ tổ, nơi không ai dám động đến. Ông sửa lại công thức dùng hàng ngày, bỏ bớt một vài thành phần quan trọng, khiến giò chả kém ngon hơn một chút nhưng vẫn giữ được danh tiếng.
Sau khi ông Tấn qua đời, anh Luyến chỉ biết làm theo công thức đã sửa, không hay biết bản gốc nằm dưới đất. Hộp kim loại còn chứa bằng chứng rằng ông Khải từng cố kiện ông Tấn, cáo buộc ông ăn cắp ý tưởng kinh doanh, nhưng không đủ chứng cứ. Ông Tấn giữ lại các hóa đơn và thư từ để phòng thân, nhưng chưa bao giờ kể với ai, kể cả Luyến.
Công an xác minh giấy tờ, kết luận không có hành vi phạm pháp, chỉ là tranh chấp cá nhân đã chìm vào quên lãng. Anh Luyến mang công thức gốc về thử nghiệm ngay. Chỉ một tuần sau, giò chả nhà họ Hà lấy lại phong độ, mùi thơm lan tỏa khắp xóm, khách hàng lại xếp hàng dài. Con chó Mực, giờ đã già, vẫn nằm dài bên hiên nhà, như thể hài lòng vì đã hoàn thành nhiệm vụ cuối cùng cho chủ cũ.
Nhưng điều khiến tôi ám ảnh là ánh mắt anh Luyến khi đọc cuốn sổ tay. Anh bảo: “Minh, bố mình không chỉ giấu công thức. Ông giấu cả nỗi sợ bị phản bội.” Từ đó, anh Luyến bắt đầu kiểm tra lại mọi mối quan hệ làm ăn, cẩn thận hơn bao giờ hết. Bí mật 20 năm dưới mộ tổ không chỉ cứu vãn danh tiếng nhà họ Hà, mà còn dạy anh bài học về lòng tin – thứ quý giá hơn cả công thức gia truyền.
